Op 26 Februari heb ik de tentoonstelling ‘CHOUB’ (hout in Farsi-taal) van Mehdi Mashayekhi bezocht in Ateliers 2005, een werkplaats voor professionele Amstelveense kunstenaars waar regelmatig exposities en culturele activiteiten worden georganiseerd. De tentoonstelling is een vertelling over de intergratiereis die Mashayekhi, met roots uit Iran, zelf heeft gemaakt.
Ik werd met open armen enthousiast ontvangen en we hebben gesproken over zijn creatieve proces, integratiereis, duurzaamheid en toekomstplannen.
1. Je vind het belangrijk om maatschappelijke problemen in beeld te brengen. Waarom hecht je hier zoveel waarde aan?
Ik ben ervan overtuigd dat elke kunstenaar iets moet toevoegen en beschrijven met zijn of haar kunst. Ik gebruik fashion als medium om maatschappelijke problemen aan te kaarten. Ik vind het vooral belangrijk omdat we in een multiculturele maatschappij leven, maar er nog heel weinig wordt gedaan voor mensen die hier niet oorspronkelijk vandaan komen en hun weg in deze maatschappij moeten vinden. Ik richt me vooral op de outsiders; vluchtelingen en immigranten. Deze groepen zijn nog niet zo gemengd in het modesysteem. Met dit project probeer ik hier aandacht voor te vragen.
Naar mijn mening kunnen kunst en design meer invloed hebben dan politiek. En kun je hiermee veel beter aanduiden wat de impact is van dit probleem en zo de gedachten van mensen veranderen.
2. 9 jaar geleden ben je zelf hier naartoe geëmigreerd en je reflecteert in je werk op het integratieproces voor migranten. Kun je vertellen hoe dat proces voor jou is geweest en welke verschillen je opmerkte?
Ten opzichte van mijn eigen land merkte ik dat er heel veel verschillen zijn in cultuur. De mensen denken hier anders, de waarden zijn anders, de visies zijn anders en de maatschappij zit heel anders in elkaar. Ik was volwassen toen ik hierheen kwam. Dus, je karakter is dan al gevormd. Het was dan ook heel moeilijk om me aan te passen. Aan de andere kant zag ik dat als je je niet aanpast, je heel weinig ruimte hebt om je te ontwikkelen. Op een gegeven moment besefte ik me dat ik sommige dingen moest loslaten en letterlijk vergeten om hier verder te kunnen komen.
3. Je zegt dat het noodzakelijk is om je kern niet te verliezen en het creëren van een “perfect” aangepast karakter aan een nieuwe omgeving de sleutel is. Hoe ben jij je kern niet verloren en heb je toch je weg gevonden in deze maatschappij?
Ik heb me aangepast daar waar nodig, maar ook geaccepteerd dat de normen en waarden die ik aangeleerd heb gekregen horen bij mij. Het was noodzakelijk om deze nog eens goed te bekijken en hier en daar wat aanpassingen te maken en flexibeler te worden. Maar de kern van wie ik ben is mijn identiteit en die blijft onveranderd. Nieuwe sociale contacten hebben geholpen de cultuur en normen van de maatschappij hier beter te begrijpen, waardoor het ook beter lukt om daarin te integreren.Als immigrant ben je je constant aan het aanpassen. Ik ben onlangs na 9 jaar terug gegaan naar Iran en ik merkte dat ik ook daar weer anders werd gezien en verschillen opmerkte. Ik ben nu weer heel anders dan de mensen daar. Je voelt je je daar niet helemaal passen en hier dus ook hier. Het zweefgevoel blijft dus.
4. Je hebt een achtergrond in wetenschap en scheikunde. Wat heeft dat te maken met mode en pas je die achtergrond vandaag de dag toe in je werk?
Ik kom oorspronkelijk uit Iran en hier heb ik toegepaste scheikunde gestudeerd. Als je jong bent heb je nog niet zo een goed idee van wat je wilt doen in de toekomst, maar ik was hierin geïnteresseerd en heb toen deze richting gekozen. Ik heb verschillende cursussen gedaan en ben er toen uiteindelijk achter gekomen dat ik me wilde omscholen tot fashion designer. Toen ik 24 was ben ik naar Nederland gekomen en Fashion Design gaan studeren aan het ArtEZ. Ik merk dat de kennis die ik heb vanwege mijn achtergrond in scheikunde helpt bij het werken met materialen die nodig zijn voor de productie van mijn werken. Deze achtergrond helpt ook om kunst vanuit verschillende invalshoeken te bekijken.
In de kunst benader je alles heel erg vanuit je gevoel op basis van je smaak, bij scheikunde is het werk heel systematisch en benader je alles vanuit de feiten. Bij scheikunde gaat het erom dat alles een waarheid en rede heeft op basis van de informatie dat je hebt van het materiaal. Deze combinatie helpt heel erg bij de totstandkoming en uitvoering van ideeën.
5. Wat zien we in de expositie ‘CHOUB’ en hoe ben je tot het idee gekomen om dit te maken?
Het project ‘Choub’ is een draagbare kleding collectie bestaande uit houten colberts, jasjes en een set van een broek en top gemaakt van hout (multiplex 4 mm), ontworpen en gegenereerd door CAD-programma’s. De collectie bestaat uit 16 kledingstukken.
Het hout staat symbool voor de integratie die plaatsvindt voor een migrant op bestemming. In eerste instantie voelt de plek onwennig en is het lastig om je weg te vinden in een nieuwe wereld. Zo is hout ook geen voor de hand liggende materiaalkeuze bij kledingontwerp. Maar met de nodige aanpassingen zie je steeds meer mogelijkheden ontstaan. En net zoals bij hout verliest men nooit de kern van de identiteit.
Het idee is voortgevloeid uit mijn afstudeerproject wat als thema immigratie had. Ik had toen een prototype gemaakt van een houten jas. Dit idee heb ik na mijn afstuderen verder ontwikkelend. Het moest draagbaar zijn en het uitgangspunt was klassieke menswear. De inspiratie komt van harnassen en protection wear. Het is ook geïnspireerd door traditionele Japanse kleding en ninja’s.
Hoe ziet jouw maakproces eruit? Welke elementen zijn daarbij van belang?
Verschillend, maar in dit geval is het hele project een experiment geweest. Ik had dit nog nooit gemaakt en het was dus de vraag hoe het er in het echt uit zou komen te zien. De plek waar ik experimenteer is meestal op mijn computer. Ik maak verschillende ontwerpen en ga daarna aan de slag met een laser snijder. Pas dan zie ik dan ook of iets werkt of niet. Voor dit project heb ik meer dan 200 kleine proefjes gemaakt om te zien of het echt werkt en of de verbindingen passen bij elkaar. Daarna ben ik pas begonnen met het ontwerpen van kleding in soortgelijk materiaal. Ik gebruikte toen hard karton om de silhouetten te kunnen zien. Dit heb ik vervolgens omgezet in computerprogramma’s met 3D programma’s. Dit hele proces heeft 3 jaar geduurd.In die tijd heb ik ook wel getwijfeld of ik dit concept wel wou neerzetten, omdat het heel dicht bij mezelf stond. Uiteindelijk heb ik besloten dat ik er wel iets mee moest doen.
7. Werk je met anderen creatieven samen om dit te realiseren?
Eigenlijk niet. Ik wist wat ik kon en had een beeld van wat ik wou. Door veel experimenteren kon ik het zelf realiseren.
8. Je vind het belangrijk dat je collectie draagbaar is. Voor welke gelegenheden kan men jouw kleding aan?
Het is een kunstwerk en niet voor een speciale gelegenheid, maar draagbaar omdat ik graag wil laten zien wat de mogelijkheden zijn met hout. Ik ontwerp niet met een speciaal persoon of muze in gedachte. Het is voor mensen bij wie het past bij hun ideologie en laat het graag over aan de fantasie van de mensen.
9. Welke rol speelt duurzaamheid bij je ontwerpen?
Ik was er niet heel bewust mee bezig, maar in de producten die ik nu maak speelt het wel een rol. Ik maak gebruik van generative design, waarbij ik alles met de computer digitaal ontwerp. Hierbij gebruik ik echt wat ik nodig heb. De kans dat je materiaal verspilt is daardoor heel klein en de kans op fouten in de productie is ook klein.Verder wil ik geen massa produceren. Voorheen heb ik made-to-order kleding gemaakt. Hier kreeg ik geen voldoening uit, omdat ik de maatschappelijke problemen niet zo goed kon uitlichten en ik onbewust toch bezig was met commercie. Ik wil me nu vooral richten op draagbare kunst die echt iets toevoegt. Ik heb daardoor het idee dat mijn producten veel meer duurzaam zijn geworden.
In 2018 ben je afgestudeerd als vormgever bij ArtEZ. Hoe was het proces voor jou om na je afstuderen een plek te vinden in de mode-industrie?
Het is niet makkelijk. Jonge ontwerpers moeten heel sterk in hun schoenen staan en een visie hebben als ze dit echt graag willen. Ik had ook een visie en wilde niet gelijk na mijn afstuderen bij een modebedrijf werken, maar moest dit wel doen. Ik geloof er in dat als je iets echt wil dat je het gewoon moet doen. Maar tegelijkertijd heb je kosten en rekeningen die je moet betalen.De fashion industrie is moeilijk, want je moet stages lopen, jaren lang werken voor geen of weinig geld voordat je erkenning krijgt en aangenomen wordt als junior designer. Gratis werken is hierin heel normaal, maar dat zou niet normaal moeten zijn. Iedereen wil in zn leven ontwikkelen. Het is echt belangrijk dat men stopt met het aannemen van gratis of onderbetaald werk om dit te kunnen veranderen.
Wat wil je in de toekomst nog graag doen?
Uiteenlopende thema’s belichten en materiaalontwikkeling. Ik vind het interessant om silhouetten neer te zetten met innovatieve en alternatieve materialen. Ik vind hout nu heel interessant en uitdagend om te gebruiken maar dat kunnen allerlei materialen zijn. De techniek blijft hetzelfde, generative design, maar de materiaalkeuze kan verschillen.
Voor wat betreft dit project, dat wil ik graag meer laten zien in binnen -en buitenland. Ik geloof dat het aansluiting vindt in landen waar er veel mensen zijn met een migranten-achtergrond. De tentoonstelling was te zien tot van 18 februari tot en met 6 maart. Momenteel ben ik met nieuwe locaties in gesprek.
OVER NOUKHEY FORSTER
Met een achtergrond in cureren en produceren van programma's voor culturele instellingen zoals musea, festivals en muzieklocaties heeft Noukhey Forster altijd de behoefte gevoeld om nieuwe verhalen te vertellen en ruimte te maken voor getalenteerde ondervertegenwoordigden.
OSCAM, een van zijn vaste opdrachtgevers is ook aangesloten bij culture.fashion. Voor OSCAM programmeerd, cureerd en produceert hij tentoonstellingen en context programma's. Daarnaast is hij initiatiefnemer en Creative Director van herenmode platform OHIM. Dit platvorm vindt belang in het vieren van nieuwe en onderbelichte verhalen door media, mode en kunst te creëren en te cureren met een sterke focus op de vertegenwoordiging van mensen van kleur.
Momenteel is Noukhey druk bezig met de voorbereidingen van een modetentoonstelling vanuit zijn platform OHIM in OSCAM. Volg de ontwikkelingen via instagram.com/ohimconcepts en www.oscam.nl